සුනඛයන්ට ඇතිවන “Heat Stroke” (තාප ආඝාතය) : සෑම සුරතල් හිමිකරුවෙකුම දැනගත යුතු ජීවිතයට තර්ජනයක් වන හදිසි අවස්ථාවක්!
Heat stroke යනු සරලවම සුනඛයෙකුගේ ශරීර උෂ්ණත්වය භයානක මට්ටම් දක්වා ඉහළ යන විට, ඔවුන්ට ශරීරයේ පැවතිය යුතු උෂ්ණත්වය පවත්වාගැනීමට නොහැකි වීමෙන් ඇතිවන බරපතල හා මාරාන්තික විය හැකි තත්වයකි. මිනිසුන් මෙන් නොව, සුනඛයන්ට ඔවුන්ගේ ශරීර උෂ්ණත්වය නිසි ලෙස පාලනය කිරීමට දහඩිය දැමිය නොහැකියි.
ඒ වෙනුවට, ඔවුන් හුස්ම මගින් එය පාලනය කරනු ලබයි. කෙසේ වෙතත්, අධික තාපය, ආර්ද්‍රතාවය හෝ දැඩි ක්‍රියාකාරකම් වල නිරත වන විට, ඔවුන්ගේ ස්වාභාවික සිසිලන පද්ධතිය අසාර්ථක විය හැකි අතර, වහාම ප්‍රතිකාර නොකළහොත් දැඩි අවයව හානි, කම්පනය හෝ මරණයට පවා හේතු විය හැක.
Heat stroke මෙතරම් භයානක වන්නේ ඇයි?
Heat stroke යනු අපහසුතාවයක් පමණක් නොවේ – ප්‍රතිකාර නොකළහොත් එය ස්ථිර අවයව හානිවලට සහ මිනිත්තු කිහිපයක් ඇතුළත මරණයට පවා හේතු විය හැකියි. සුනඛයෙකුගේ සාමාන්‍ය ශරීර උෂ්ණත්වය 100.5°F සහ 102.5°F අතර පරාසයක පවතී, නමුත් එය 105°F ට වඩා ඉහළ ගිය විට , ඔවුන්ගේ ශරීරය ක්‍රියා විරහිත වීමට පටන් ගනී.
මෙම අවස්ථාවෙහිදී, මොළය, හදවත, අක්මාව සහ වකුගඩු වලට ආපසු හැරවිය නොහැකි හානි සිදුවිය හැකිය. ක්ෂණික මැදිහත්වීමකින් තොරව, තත්වය ඉක්මනින් උත්සන්න විය හැකි අතර, එය කෝමා සහ මාරාන්තික ප්‍රතිවිපාකවලට තුඩු දිය හැකිය. තාප ආඝාතය සැමවිටම හදිසි වෛද්‍ය අවස්ථාවක් ලෙස සැලකිය යුත්තේ එබැවිනි.
වඩාත් අවදානමට ලක්ව ඇත්තේ කුමන ආකාරයේ සුනඛයන්ද?
ඕනෑම සුනඛයෙකු තාප ආඝාතයෙන් පීඩා විඳිය හැකි අතර , සමහරුන් ඔවුන්ගේ අභිජනනය, වයස හෝ සෞඛ්‍ය තත්ත්වයන් හේතුවෙන් සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි අවදානමකට ලක්ව ඇත. වඩාත්ම අවදානමට ලක්විය හැකි කොටස් අතර:
- කෙටි මුඛයක් ඇති (brachycephalic) වර්ග – පග්, බුල්ඩෝග්, බොක්සර් සහ ෂි ට්සු යන සුනඛයන් කාර්යක්ෂමව හුස්ම ගැනීමට අරගල කරන අතර එමනිසා ඔවුන්ගේ ශරීරයට අවශ්‍ය සිසිල් මට්ටම පවත්වා ගැනීමට අපහසු වෙයි.
- වැඩිහිටි සුනඛයන් – මිනිසුන් මෙන්, වැඩිහිටි සුනඛයන්ට ශරීර උෂ්ණත්වය නියාමනය කිරීමට සහ තාප ආතතිය හැසිරවීමට ඇති හැකියාව අඩුය.
- අධික බර ඇති සුනඛයන් – ශරීරයේ අමතර මේදය තාපය රඳවා තබා ගන්නා අතර, තරබාරු සුනඛයන් අධික උනුසුම් වීමට වැඩි ප්‍රවණතාවක් දක්වයි.
- ඝන ලොම් ඇති හෝ තද පැහැති සුනඛයන් – ඝන ලොම් (හස්කි, නිව්ෆවුන්ඩ්ලන්ඩ්ස්) හෝ අඳුරු කබා සහිත සුනඛ අභිජනන, තාපය වේගයෙන් අවශෝෂණය කරයි.
- ශ්වසන හෝ හෘද රෝග ඇති බල්ලන් – ස්වරාලය අංශභාගය, හෘද රෝග හෝ ශ්වාසනාලය කඩා වැටීම වැනි තත්වයන් ඔක්සිජන් ලබා ගැනීම සීමා කිරීමෙන් තාප ආඝාතය තවත් උග්‍ර කළ හැකිය.
ඔබේ සුනඛයා මෙම වර්ග වලින් එකකට අයත් නම්, උණුසුම් කාලගුණය තුළ ඔවුන් ආරක්ෂිතව තබා ගැනීමට අමතර පූර්වාරක්ෂාවන් අවශ්‍ය වේ !
සුනඛයන් තුළ තාප ආඝාතයට හේතුව කුමක්ද?
- සුනඛයෙකුගේ ශරීරය අධික ලෙස රත් වී නිසි ලෙස සිසිල් වීමට නොහැකි වූ විට තාප ආඝාතය ඇති වේ. මෙය පොදු අවස්ථා කිහිපයක් නිසා සිදුවිය හැක:
- උණුසුම් හා තෙතමනය සහිත කාලගුණය – විශේෂයෙන් ආර්ද්‍රතාවය ඉහළ මට්ටමක පවතින විට, අධික උෂ්ණත්වවලදී සුනඛයන් සිසිල් වීමට අරගල කරයි.
- නවතා ඇති මෝටර් රථයක ඇතුළත රදවා තැබීම – ජනෙල් තරමක් විවෘතව තිබියදීත්, මෝටර් රථයක අභ්‍යන්තරය මිනිත්තු කිහිපයක් ඇතුළත මාරාන්තික උෂ්ණත්වයකට ළඟා විය හැකිය.
- ව්‍යායාම අතරතුර අධික වෙහෙස – අධික තාපය පවතින විට දිවීම හෝ ඕනෑවට වඩා සෙල්ලම් කිරීම බල්ලෙකුගේ ශරීර උෂ්ණත්වය ආරක්ෂිත මට්ටම් ඉක්මවා ගමන් කළ හැකිය.
- සෙවන හෝ ජලය නොමැතිකම – සිසිල්, සෙවන සහිත ස්ථාන හෝ මිරිදිය ජලය ලබා ගැනීමට නොහැකිව එළිමහනේ තබන සුනඛයන් බරපතල අවදානමට ලක්ව ඇත.
- උණුසුම් කාලගුණය තුළ මුඛ ආවරණයක් පැළඳීම – මුඛ ආවරණය හුස්ම ගැනීම සීමා කරයි, සුනඛයන්ට කාර්යක්ෂමව තාපය මුදා හැරීම දුෂ්කර කරයි.
- මෙම හේතු තේරුම් ගැනීම භයානක තත්වයන් ඇති වීමට පෙර ඒවා වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ!
Heat stroke ඇතිවීමේ අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා
තාප ආඝාතය කලින් හඳුනා ගැනීමෙන් ඔබේ සුනඛයාගේ ජීවිතය බේරා ගත හැකිය . රෝග ලක්ෂණ වේගයෙන් වර්ධනය විය හැකි බැවින්, ඉක්මනින් ක්‍රියා කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. පහත සඳහන් දේ සඳහා අවධානයෙන් සිටීම වැදගත් වේ.
🔴අධික හුස්ම හිරවීම – මන්දගාමී නොවන බර සහ වේගවත් හුස්ම ගැනීම.
🔴 කෙළ හැලීම – ඝන, ඇලෙන සුළු කෙළ සමග අධික කෙළ හැලීම.
🔴 දුර්වලතාවය සහ ව්‍යාකූලත්වය – අස්ථායී චලනයන්, නිසි දිශාවකට චලනය නැතිවීම හෝ කඩා වැටීම.
🔴 වමනය හෝ පාචනය – සමහර විට රුධිරය සමඟ.
🔴 Seizure තත්වයන් – ඇඹරීම, වලිප්පුව හෝ සිහිය නැතිවීම.
මෙම රෝග ලක්ෂණ කිසිවක් ඔබ ඔබේ සුනඛයා තුළින් දුටුවහොත් වහාම පියවර ගන්න – Heat stroke වේගයෙන් වර්ධනය වන අතර සෑම තත්පරයක්ම අවධානම් වේ!
තාප ආඝාතය සඳහා හදිසි ප්‍රතිකාර –
- තාප ආඝාතය යනු ඉක්මන් මැදිහත්වීමක් අවශ්‍ය වන ඉතා බරපතල හදිසි අවස්ථාවකි. පශු වෛද්‍යවරයෙකු වෙත යාමට පෙර ඔබ වහාම කළ යුතු දේ මෙන්න :
- ඔබේ සුනඛයා සිසිල් කිරීම ආරම්භ කරන්න – බඩ, පාද සහ කිහිලි කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් සිසිල් (අයිස්-සීතල නොවන) ජලයෙන් ඔවුන් තෙත් කරන්න.
- වායු සමීකරණ හෝ විදුලි පංකා භාවිතා කරන්න – පශු වෛද්‍යවරයා වෙත යන අතරතුර විදුලි පංකාවක් හෝ මෝටර් රථ AC එකක් ඔවුන් දෙසට යොමු කරන්න.
- අයිස් වතුර භාවිතා නොකරන්න – වේගවත් සිසිලනය කම්පනයට හේතු විය හැකි අතර තත්වය තවත් නරක අතට හැරිය හැක.
- පශු වෛද්‍ය සත්කාර –
- රෝහලට ගිය පසු, ඔබේ පශු වෛද්‍යවරයා දැඩි ප්‍රතිකාර ආරම්භ කළ හැකිය , ඒවාට ඇතුළත් විය හැක්කේ:
- IV තරල – රුධිර පීඩනය නැවත සජලනය කර ස්ථාවර කිරීමට.
- ඔක්සිජන් චිකිත්සාව – හුස්ම ගැනීමේ අපහසුතා සඳහා උපකාර කිරීමට.
- ඉලෙක්ට්‍රොලයිට් සහ ග්ලූකෝස් – අසමතුලිතතාවයන් නිවැරදි කිරීමට.
- රුධිර නිෂ්පාදන – කැටි ගැසීමේ ආබාධ ඇති වුවහොත්.
- ඖෂධ – වේදනාව, අල්ලා ගැනීම් හෝ අවයව සංකූලතා කළමනාකරණය කිරීමට.
ප්‍රතිකාර ඉක්මනින් ආරම්භ වන තරමට දිවි ගලවා ගැනීමේ අවස්ථා වැඩි වේ. කෙසේ වෙතත්, තාප ආඝාතයෙන් සුවය ලබන සුනඛයන්ට අනාගතයේදී නැවත එය ඇතිවීමේ වැඩි අවදානමක් ඇත.
Heat stroke වැළැක්වීම: ඔබේ සුනඛයා ආරක්ෂිතව තබා ගන්නේ කෙසේද?
- නිවැරදි පූර්වාරක්ෂාවන් සමඟ තාප ආඝාතය 100% වළක්වා ගත හැකිය . ඔබේ ලොම් සහිත මිතුරා ආරක්ෂා කර ගැනීම සඳහා මෙම සරල ජීවිතාරක්ෂක උපදෙස් අනුගමනය කරන්න:
- ඔබේ සුනඛයාව නවතා ඇති මෝටර් රථයක කිසි විටෙකත් තබා නොයන්න – මිනිත්තු කිහිපයක් වුවද, ජනේල විවෘතව තිබුණත්, මෝටර් රථයක් මිනිත්තු කිහිපයක් ඇතුළත මාරාන්තික උෂ්ණත්වයක් දක්වා රත් විය හැක .
- අධික උණුසුම ඇති විට ව්‍යායාම කිරීමෙන් වළකින්න – ඔබේ සුනඛයාව හිමිදිරි උදෑසන හෝ සවස් කාලයේ සීතල වූ විට ඇවිදීම සදහා රැගෙන යන්න.
- ජලය සඳහා නිරන්තර ප්‍රවේශය ලබා දෙන්න – විශේෂයෙන් එළිමහනේ සිටින විට සෑම විටම නැවුම්, සිසිල් ජලය ලබා ගත හැකි ලෙස තබා යන්න.
- නිසි සෙවන සහ වාතාශ්‍රය සහතික කර ගන්න – ඔබේ සුනඛයා එළිමහනේ සිටී නම්, ඔවුන්ට වාතය හොදින් පවතින සෙවන සහිත ස්ථානයක් තිබිය යුතුය.
- ඔබේ සුනඛයාගේ සීමාවන් දැනගන්න – කෙටි මුඛයක් ඇති වර්ග, වැඩිහිටි සුනඛයන් සහ අධික බරැති සුරතල් සතුන් ඉක්මනින් උෂ්ණත්වයට ලක් වේ – ඔවුන් පිළිබද අමතර ප්‍රවේශම් වන්න.
- අනතුරු ඇඟවීමේ සංඥා පිළිබදව විමසිල්ලෙන් සිටින්න – ඔබේ සුනඛයා අධික ලෙස හුස්ම ගැනීමට පටන් ගන්නේ නම් හෝ තාප ආඝාත රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන්නේ නම් , වහාම ක්‍රියා කරන්න.
- පදික වේදිකාවේ තාපය ගැන සැලකිලිමත් වන්න – පොළොව ඔබේ අතට ඔරොත්තු නොදෙන තරම් උණුසුම් නම්, එය ඔබේ සුනඛයාගේ පාදවලටද අධික ලෙස උණුසුම් වේ.
තාප ආඝාතය බරපතල නමුත් වළක්වා ගත හැකි තත්ත්වයකි. සුරතල් සතුන්ගේ හිමිකරුවන් ලෙස, අපගේ සුරතලුන් අධික උෂ්ණත්වයෙන් ආරක්ෂා කර ගැනීම අපගේ වගකීමකි. දැනුවත්ව සිටීම, පූර්වාරක්ෂාව ලබාදීම සහ හදිසි අවස්ථාවකදී ඉක්මනින් ක්‍රියා කිරීමෙන්, අපට ජීවිත බේරා ගත හැකිය .
එබැවින් මෙම දැනුවත්භාවය පතුරුවා හරිමින්, සෑම සුනඛයෙකුටම ලැබිය යුතු රැකවරණය සහ ආරක්ෂාව ලැබෙන බවට වග බලා ගනිමු!
මූලාශ්‍රය – https://www.vet.cornell.edu/departments-centers-and-institutes/riney-canine-health-center/canine-health-information/heatstroke-medical-emergency
